Volgens het IPBES (International Panel on Biodiversity and Ecological Systems), een VN-organisatie die te vergelijkbaar is met de IPCC (klimaatverandering), is de achteruitgang van de biodiversiteit wereldwijd nog een groter probleem dan de klimaatverandering. Natuurlijk Fryslân onderschrijft deze conclusie. Achteruitgang van de biodiversiteit is niet alleen wereldwijd een groot probleem maar ook in Nederland en specifiek in Fryslân.

Weidevogels

Het weidevogeldossier sleept ondertussen alle tientallen jaren voort. De provincie claimt allerlei maatregelen te nemen om de achteruitgang tegen te gaan. Ieder jaar wordt er meer dan 10 miljoen aan subsidies uitgekeerd aan Vogelwacht en boeren. Toch gaat het steeds verder hollend achteruit. En dat is logisch want aan de echte oorzaak wordt niets gedaan. De oorzaak is dat het weiland niet meer geschikt is voor weidevogels. Het is te droog, te vlak, er zijn geen insecten, geen wormen, het wordt te vroeg en te vaak gemaaid, etc. Bovendien is het moderne weiland juist ideaal terrein voor veel predatoren.

Kortom, als er geen grote gebieden komen waar de habitat hersteld is naar de situatie van 60 jaar geleden is het binnen tien jaar volledig gedaan met alle weidevogels. Natuurlijk Fryslân vindt opgeven onacceptabel.

Hier en daar een paar hectare reservaat gaat het probleem niet oplossen want dan zijn de aantallen te klein en reservaatjes trekken juist alle predatoren aan. De huidige symptoombestrijding van de Provincie laat dit heel duidelijk zien (kijk hier voor meer details).

Het Provinciale beleid van de afgelopen tientallen jaren is altijd ingrijpen in de landbouw uit de weg gegaan. Terwijl daar juist alle reden toe was, en is, want de melkveehouderij brengt ons economisch niets, kost ons slechts geld. Wij kiezen daarom voor een omvorming van de melkveehouderij (zie ons plan voor de melkveehouderij), waarmee wij ook de leefomgeving van de weidevogels herstellen en hopelijk onze weidevogels nog net op tijd voor uitsterven kunnen behoeden.

Hazen, egels, eenden en ganzen.

Het aantal hazen, egels en eenden in het buitengebied is dramatisch teruggelopen. Het aantal ganzen is daarentegen sterk gestegen door de beschikbaarheid van veel eiwitrijk raaigras. Tegelijk is dat ook de reden waarom het aantal andere dieren sterk is teruggelopen. De vlakke grote weilanden bieden nauwelijks dekking voor jonge hazen en worden tot wel 7x per zomer gemaaid. De kleine haasjes kruipen weg in het gras wanneer er gevaar aankomt verdwijnen dan vrijwel ongezien door de maaimachine met kneuzer. Er wordt nauwelijks meer een haas groot.

Waren er vroeger veel sloten met ruige slootkanten die een prima habitat vormden voor egels. Nu zijn veel sloten gedempt, de resterende slootwallen strak gemanicuurd en is er geen worm en slak meer te vinden. Er zit geen egel meer in het weiland.

Eenden nestelden vroeger in de ruige natte walkant, de kuikens vonden dekking in de vele ondiepe slootjes met slakjes en insecten, halfwas eenden aten zich vet aan graszaad van de vele soorten bloeiend gras. Er is nu enkel nog raaigras wat al weer gemaaid wordt voor het aan bloeien toekomt. Er zijn vrijwel geen insecten meer in het weiland en nauwelijks nog slootjes. Bovendien hebben de insecticiden ook veel waterleven gedood. Dekking is er niet meer te vinden.

De benodigde habitaat is verdwenen ten behoeve van de gangbare grootschalige melkveehouderij. Wij kiezen voor herstel van de habitat met ons plan voor de hervorming van de melkveehouderij.

Bloemen, kruiden, grassen en andere planten

Fryslân bestaat voor 75% uit landbouwgrond, met name melkveehouderij. Verder zijn er nog wegen, dorpen en steden. En dan blijven er nog wat snippertjes natuur over die ook nog ruimte moeten bieden aan recreatie en toerisme. Je kunt geen robuuste biodiversiteit in deze Provincie hebben zonder dat de biodiversiteit in de weilanden wordt hersteld. Daarom moeten de weilanden weer gevarieerd worden met bloemen voor insecten, kruiden voor gevarieerd en gezond koeienvoer, andere grassen die weer mogen bloeien en beter geschikt zijn voor duurzaam boeren en andere planten met wortelstelsels en mineralen die goed zijn voor het bodemleven en diergezondheid.

De gangbare melkveehouderij is structureel verliesgevend, niet duurzaam en niet circulair. Herstel van natuurlijk, gezond en aantrekkelijk grasland biedt ook economisch betere perspektieven voor boer, dorpsbewoner en stedeling.

Bodemleven

In het ‘moderne’ gangbare weiland zit vrijwel geen worm meer. Ook het complexe ondergrondse ecosysteem van bacterien, schimmels en de combinatie met de wortels van de verschillende grassen, kruiden en bloemen is verdwenen door de combinatie van ploegen, frezen, inzaaien en sleepslangbemesting.

De grond van het weiland is verworden tot een soort substraat waar meerdere keren per jaar drijfmest in wordt geïnjecteerd, kunstmest gestrooid en gras op wordt geteeld. Om de paar jaar wordt dit weer geploegd, verstoord en opnieuw ingezaaid.

Dit terwijl een normale blijvende grasmat een zeer complex ecosysteem op zichzelf is, dat in symbiose met elkaar leeft en erg robuust is. Planten wortels leveren suikers aan bacterieën en schimmels die in ruil dan weer mineralen en sporenelementen leveren aan de planten. Hierdoor ontstaat dan weer zeer voedzaam, gevarieerd en gezond koeienvoer wat weer leidt tot gezonde koeien en gezonde zuivel. Een gezond bodemleven is ook de basis voor duurzame circulaire melkveehouderij zonder fossiele meststoffen.

Natuurlijk Fryslân kiest voor gezond bodemleven door een herinrichting van de melkveehouderij op basis van blijvend grasland, geen snijmais, geen fossiele kunstmest en geen drijfmest. Dan komen de wormen ook weer terug in een gezonde bodem, voor gezonde zuivel en een duurzaam economisch perspectief voor de boeren.

Water, amfibiën

De waterkwaliteit is in vergelijking met 30 jaar terug zeker vooruitgegaan. Het was dan 30 jaar geleden ook wel heel erg. Toch zijn we er nog niet, er zit nog steeds te veel fosfaat in het oppervlakte water en het waterleven wordt bedreigd door moderne insecticiden, weekmakers uit plastic, anticonceptiehormoon en medicijnresten.

Bij warm weer, en daar lijken we steeds meer van te krijgen, zien we blauw-alg explosies door te veel fosfaat in het oppervlaktewater. Toch is het echte probleem met fosfaat dat het een eindige fossiele grondstof is die via het water naar zee weglekt. Binnen afzienbare tijd ontstaat er wereldwijd een tekort aan goedkoop fosfaat voor bemesting. Het RIVM heeft berekend dat het ‘fosfaat-lek’ (fosfaat dat van het weiland naar het water en dan naar zee loopt) met nog een factor 4 terug moet. Dat kan alleen met een omschakeling naar een heel ander soort melkveehouderij.

Het fosfaat uit ‘mensen-mest’ is ook zeer waardevol en wordt teruggewonnen bij de waterzuiveringen. Die waterzuiveringen hebben ook een steeds belangrijker rol bij het verwijderen van hormonen en andere schadelijke stoffen. Voor het terugdringen van pesticiden in het oppervlaktewater zullen we toch naar een totaalverbod op pesticiden in de landbouw moeten. Een dergelijk verbod kan uit Europa komen, of uit Den Haag. Maar ook de Provincie kan hiervoor zorgen door geen ruimte meer te geven aan vormen van landbouw die gebasseerd zijn op het gebruik van pesticiden, via Ruimtelijke Ordening (zie ons plan voor de ruimtelijke ordening).

Bijen, vlinders, motten en insecten

Er zijn mooie insecten en er zijn lastige insecten, maar het belangrijkste is; ze staan aan de basis van onze voedselpiramide. Ze zijn van wezenlijk belang voor mens en dier. Zonder insecten krijgen wij het heel erg moeilijk. De realiteit is dat de insectenstand al met 75% is teruggelopen in de natuurgebieden. In landbouwgebied is eigenlijk al geen insect meer te vinden.

Dit komt door twee dingen. Als eerste is de biotoop die insecten nodig hebben verdwenen. Het hele landelijke gebied is feitelijk een grote monocultuur geworden. Of van akkerbouwgewassen of van raaigras. Er zijn geen bloemen meer en geen waardplanten. Ook zijn de omstandigheden overal gelijk, het is overal even nat of even droog. Ideale omstandigheden voor plagen, die dan ook optreden en weer met insecticiden bestreden moeten worden.

Het landbouwgebied is dodelijk voor insecten. Insectenzones, bijenlinten, het heeft nauwelijks enige zin wanneer ernaast landbouwgrond ligt waar iedere verdwaalde insect doodgaat. Natuurgebieden lopen eigenlijk ‘leeg’ in de omringende landbouwgebieden.

De diverse omstandigheden die nodig zijn voor een gevarieerde insectenstand vragen om een heel andere landbouw, met een heel andere werkwijze zonder pesticiden, met gevarieerde vegetatie, met natte en droge delen en andere maaidata.

Gelukkig past een dergelijk landbouwgebied prima bij een andere vorm van landbouw die ook nog economisch beter aansluit bij de wensen van de consument (zie ons plan voor de hervorming van de melkveehouderij).

Natuurgebieden

De natuurgebieden in Fryslân staan onder druk. Er slaat nog steeds veel te veel stikstof neer voornamelijk uit de landbouw. De insecten stand holt ook daar achteruit en veel natuurgebieden verdrogen omdat het water weglekt naar de landbouwpolders met veel te lage waterstanden er omheen. De verbindingen tussen natuurgebieden staan ook zwaar onderdruk omdat de landbouwgebieden ertussen feitelijk dode zones zijn geworden waar de flora en fauna niet doorheen komt.

Er is feitelijk ook maar weinig natuur in Fryslân want er is slechts beperkt natuurgebied en de Provincie heeft de laatste tien jaar maar heel weinig nieuwe natuur toegevoegd. De Provincie loopt al jaren zwaar achter op haar natuuropdracht en wil er eigenlijk nu helemaal mee ophouden. Bovendien is dit gepruts met natuur-postzegeltjes duur.

Wij zien de oplossing vooral in een andere landbouw zodat de problemen bij de natuurgebieden minder worden en er feitelijk heel veel meer natuur ontstaat op natuurlijke weilanden. Gezamenlijk kunnen deze natuurlijke weilanden met de natuurgebieden dan een robuuste gevarieerde biotoop bieden aan dieren en planten. Wij verwachten dat dit ook betere bestand is tegen de gevolgen van klimaatverandering voor de natuur. Bovendien verwachten we dat dit ook een betere economische basis biedt voor landbouw en toerisme.