De landbouw in Fryslân zit in een diepe crisis. In de media wisselen berichten over grote problemen zich echter af met juich verhalen over voedselexport. Wat is er nu waar en wat is er echt aan de hand?

Het is vrij complex maar eigenlijk ook heel simpel. Landbouw in Fryslân is voor 90% melkveehouderij en laten we die situatie even bekijken. De uitgebreide uitleg en aanpak vind je onder ons plan voor de melkveehouderij, de korte versie volgt hier.

De friese melkveehouderij produceert heel veel melk, deze melk is een grondstof voor verdere industriële verwerking. Deze melk, als grondstof, onderscheidt zich niet wezenlijk van melk geproduceerd in bv Nieuw Zeeland en USA. Melk, in de vorm van melkpoeder, is makkelijk en goedkoop te wereldwijd te vervoeren. De boer in Fryslân concurreert dus met zijn melk op een wereldmarkt met landen waar de productiekostprijs veel lager is en ook veel lager zal blijven. Nederland is een klein landje met hoge grondprijzen en geen ruimte voor megaboerderijen.

Kijk nog iets verder naar de cijfers van het Centraal Bureau van de Statistiek in Nederland over de zuivelmarkt in Nederland en dan zie je dat 75% van de melk verwerkt wordt tot bulkprodukten voor de wereldmarkt (melkpoeder, botervet en standaard kaas) (link). Die andere 25% gaat vooral in lokale consumptie en hoogwaardige speciale producten zoals bv babyvoeding.

Kijk naar de financiële cijfers van het dominante zuivelbedrijf in Nederland; Royal Friesland-Campina, en je ziet opnieuw het verschil tussen de eerste 25% van de melkplas en de laatste 75% van de melkplas. De eerste 25% melk brengt ongeveer 65 cent/liter op, de laatste 75% melk brengt maar 25 cent/liter op. Dit vertaald zich tot gemiddeld 35 cent/liter voor de boer.

Kijk dan naar de cijfers van www.agrimatie.nl van de Wageningen University and Research, het vroeger Landbouw Economisch Instituut, en je ziet dat een gangbare melkveehouder een melkprijs nodig heeft van 47 cent /liter om een normaal bedrijfsresultaat te behalen.

Kortom, 75% van de geproduceerde melk in Nederland is economisch verliesgevend.

Waarom de melkveehouder dan doorgaat kun je in meer detail vinden in ons plan voor de melkveehouderij.

Nederland exporteert dus wel veel zuivelprodukten, ongeveer 7 Miljard Euro per jaar, maar 90% daarvan is verliesgevend. We zijn met z’n allen hartstikke gek dat we doorgaan om dat te stimuleren.

Want de overheid, ook de Provincie, stimuleert dit direct en indirect door de melkveehouderij alle ruimte te geven in Fryslân. Vooral ook ruimte voor een bedrijfsvoering die ons veel problemen oplevert: Landschapspijn, geen Weidevogels, vernield Bodemleven, problemen met Waterhuishouding en Waterkwaliteit, teveel Ammoniakuitstoot, Fosfaatproblemen, etc., etc. Voor de goede orde, deze problemen worden niet veroorzaakt door de eerste 25% van de melk maar door die laatste verliesgevende 75% van de melkproductie. Kijk verder in ons specifieke plan voor de melkveehouderij hoe Natuurlijk Fryslan deze sector een nieuwe toekomst wil geven.

Bijkomend probleem is dat de zuivelindustrie in Fryslân hoort tot de landelijk grootste gasverbruikers in ons land met name de kaasfabriek in Workum en de zuivelfabrieken in Heerenveen.

In algemene zin willen we de landbouw in Fryslân fundamenteel anders benaderen. Er zijn namelijk wel andere manieren van boeren die wel een economische bijdrage leveren aan de maatschapij en veel minder, of geen, negatieve gevolgen hebben.

Wij benaderen de landbouw dus net zo als andere sectoren. Ten eerste maken we veel meer onderscheid hoe een bedrijf werkt (bv industrieel, intensief, biologisch, natuurlijk, etc) net zoals dat bij andere industriesectoren ook gebeurd (kijk voor meer details in ons plan voor de ruimtelijke ordening). Ten tweede kijken we dan naar de economische bijdrage van deze verschillende bedrijfsmodellen en zetten die af tegen de maatschappelijke kosten van die bedrijfsvoering. De bedrijfsmodellen die hierin negatief uitkomen willen we niet meer, krijgen geen ruimte meer in de Provincie en gaan we actief saneren. De bedrijfsmodellen die hier positief uitkomen gaan we extra ruimte geven en ondersteunen door investeringen in het gebied (kijk naar ons plan voor de Veenweide als voorbeeld).

Kan de Provincie hier een rol in spelen? Jazeker. Sterker nog, de Provincie is hier hoofdverantwoordelijk voor en doet dit via haar bevoegdheid op gebied van Ruimtelijke Ordening. Daarnaast kan de Provincie via gebiedsprocessen en ruilverkaveling de gebieden saneren en herinrichten voor duurzame landbouw. De Provincie heeft ook de financiële instrumenten om de benodigde grote investeringen voor de sanering en herinrichting vrij te maken.

Natuurlijk Fryslân kiest dus voor een snelle omschakeling naar een echt duurzame landbouw met positief economisch toekomst perspectief voor jonge ondernemers. Een landbouw die circulair is, en dus geen grondstoffen meer verkwist, die gezond voedsel produceerd, die de bodem weer gezond maakt, die goed is voor weidevogels en alle andere planten en dieren, die niet bijdraagt aan het klimaatprobleem, etc.

Het kan wel degelijk anders.