Er is wat ons betreft geen discussie of de energietransitie nodig is. Sterker, wij vinden dat deze veel te langzaam gaat. Ook de laatste informatie van het IPCC (International Panel on Climate Change, het wetenschappelijk samenwerkingsverband van de Vereningde Naties) bevestigd de enorme urgentie voor de omschakeling naar fossielvrije energie. Willen we de opwarming onder de 2 graden, en liefst 1,5 graden, houden dan hebben we nog 12 jaar tijd om fossiel vrij te worden.

Natuurlijk stoten de USA en China veel meer uit dan Fryslân. Jazeker, de luchtvaart groeit nog steeds en de scheepvaart op zee is zeer vervuilend. Maar dat betekent niet dat wij daarom niets hoeven te doen. Iedereen moet zijn steentje bijdragen en om op netto nul fossiele energie uit te komen moet ook Fryslân fossielvrij. En Fryslân is geen eiland maar een deel van een groter geheel. Daarom houden wij er ook rekening mee dat wij een gedeelte van de duurzame energieopwekking van het meer dichtbevolkte deel van Nederland op ons moeten nemen. Wij willen pro-actief handelen en wij stellen zelf doelen voor duurzame energie opwekking voor Fryslân. Wij willen niet alleen de opgave eerlijk verdelen over de dorpen en steden, maar ook het werk en de opbrengsten.

Technische keuzes

De grootste energiebehoefte in Nederland is warmte en ongeveer 25% in elektriciteit. Je kunt warmte opwekken via elektriciteit maar de meeste warmte is nodig in de winter en dan is er weinig zon. Je moet je er dus vooral op richten om de zaak eerst voor de winter goed geregeld te hebben, dan kijk je wat je in de zomer nog extra kunt doen.

Energiebesparing

Wat je niet nodig hebt hoef je ook niet op te wekken. Goed begin is het halve werk dus pas de inrichting van nieuwe wijken en bedrijventerreinen zo aan (via ruimtelijke ordening) dat gebouwen zo effiënt mogelijk kunnen worden geplaatst voor passieve verwarming door de zon en ruimte voor energie opwekking (zon, wind, geothermie) en opslag. Pas de bouwvoorschriften zo aan, via ruimtelijke ordening, zodat je alleen nog de energiezuinigste woningen bouwt.

Windenergie

Windenergie heeft een slechte naam in Fryslân door de manier waarop de Provincie er de afgelopen tijden mee is omgegaan. Dat kan anders. Er zijn veel verschillende vormen van windenergie.

– kleine molens met een ashoogte tot 15 meter. Heel geschikt voor boeren, MKB en (groepen) woningen.

– middelgrote molens (dorpsmolens). Heel geschikt voor dorpen en energiecoöperaties, zie onder andere de dorpsmolen van Reduzum.

– megamolens. Vooral bedoeld voor grootschalige opwekking in windparken.

Zonneernergie

Zonne-energie is bekend van de daken van woningen, boerderijen, bedrijven en enkele zonneweiden. Op dit moment is er ook onrust over de eerste geplande grootschalige zonneweides op agrarische grond. Wat is er mogelijk en wat is de stand van zaken?

– zonnepanelen op huizen. Bekend bij iedereen en prima voor de meeste particuliere woningeigenaren. Wat ingewikkelder voor huurhuizen maar daar wordt aan gewerkt.

– zonnepanelen op boerderijen en bedrijven. Ook prima voor deze bedrijven en mogelijkheden voor energiecooperaties en dergelijke om mee te doen via de postcode roos.

– grootschalige zonneweides. Bedoeld voor grootschalige opwekking. Hier wordt het ingewikkelder. Kleinere zonnevelden sluiten goed aan bij lokale energiecooperaties, maar grotere velden worden nu vooral door grote investeerders voorgesteld en zijn te veel gericht op het benutten van subsidies. Het gevolg is dat velden dakpansgewijs worden dichtgelegd zodat de grond er onder niet meer bruikbaar is voor iets anders en er vooral midden in de zomer veel stroom wordt opgewekt wanneer er al te veel is. Dit is ongewenst en wij willen naar een andere uitvoering van grootschalige zonneweides gericht op behoud van de landbouwfunctie en optimalisatie van energierendement voor najaar, winter en voorjaar. Zie hier voor technische details.

Geothermie

Heeft veel mogelijkheden voor het opwerken van warmte voor huizen en voor industrie. Grofweg zijn er twee soorten.

– kleinschalig voor huizen en kleine bedrijven via ondiepe warmteopslag en onttrekking. Meestal met een slangen netwerk dat een aantal meters onder de grond wordt aangelegd, en soms met een aantal buizen die een tiental meters vertikaal in de grond worden geboord. In de zomer sla je warmte op, in de winter haal je die er uit. Hierbij gebruik je een warmtepomp. Dit werkt technisch goed maar is nog wel aan de dure kant. Belangrijk probleem is dat er vaak bij de planning van wijken, bedrijfsterreinen en woningbouw geen rekening gehouden is met de ruimte die nodig is voor de systemen. Wij willen er voor zorgen dat dit wel gebeurd via aanpassing van de ruimtelijke ordening.

– grootschalige diepe geothermie. Aan deze techniek kleeft in de media controverse omdat deze techniek in verband wordt gebracht met ‘fracking’. Nu zijn er veel verschillende vormen van ‘fracking’. Je kunt ‘fracken’ zonder nare chemische toevoegingen. Je moet natuurlijk niet ‘fracken’ in een bodem met scheurzones die gevoelig zijn voor aardbevingen, in Fryslân is de ondergrond goed bekend en in het grootste deel zitten geen ‘scheurzones’. Bovendien is er in Fryslân al veel ervaring opgedaan met ‘fracken’ omdat de techniek al vele jaren wordt gebruikt bijde winning van aardgas in de kleine Friese gasvelden. Wij willen daarom sterk inzetten op verantwoorde diepe geothermie, zonder nare chemicaliën in de ‘scheurzone’ vrije gebieden van Fryslân. Wij zien dit als een belangrijke warmtebron voor grote dorpen en steden.

Biomassa en vergisting

Belangrijk voor duurzame energie is ook de circulariteit van mineralen. Het is geen goed idee om in Fryslân houtpellets te verbranden gemaakt van bomen uit een oerbos in de USA. Lokaal snoeihout gebruiken voor verwarming is een optie en dan de mineralen uit de as weer benutten.

Bermgras verbranden in een afvaloven is een minder goed idee. Bermgras bevat veel water, je produceerd dus wel wat ‘groene’ energie uit de biomassa maar je hebt er ook weer veel ‘andere’ energie uit ‘niet groen’ restafval bij nodig om het water er eerst uit te verdampen. Geen goed idee.

Mestvergisters bij boerenbedrijven vragen om drijfmest. We moeten juist van drijfmest af (zie ook plan voor de melkveehouderij), bovendien vraagt een goede vergisting om bijmengen van energierijke produkten. Gevolg is dat er vaak specifiek geteeld wordt voor de vergister. Geen goed idee, ook al omdat voor deze extra productie, en het gras waar de koe de mest van maakt, gebruik wordt gemaakt van kunstmest die weer met fossiele energie wordt gemaakt. Kortom mestvergisten is geen goed idee, tenzij het gaat om mensen-mest van rioolzuivering of bijvoorbeeld bermgras.

Sociale en financiële keuzes

De afgelopen tijd heeft de Provincie vooral over de hoofden van de inwoners heen de keuzes gemaakt over wat er waar gedaan moet worden. Daarbij lijken vooral de grote fianciële partijen er met het gewin van door te gaan en terwijl de lokale samenleving achterblijft met de lasten.

Wij gaan niet vertellen dat er geen lasten zijn, want die zijn er wel. Het heeft impact op het landschap wanneer je er zonnepanelen, windmolens of geothermiecentrales neerzet. Maar we gaan het niet redden met alleen grote windmolens op zee.

Welke keuzes maken wij?

– Wij willen dat de Provincie een ambitieuze duurzame energieopwekkingsdoelstelling neerlegt met een planning hoe die op korte termijn gerealiseerd moet worden.

– Wij willen dat de Provincie deze doelstelling verdeeld over de steden en dorpen van de provincie. Dit is niet vrijblijvend maar taakstellend. Wij vinden wel dat dorpen en steden onderling doelstellingen mogen ‘verhandelen’, maar alleen wanneer ze dat zelf willen.

– Wij willen dat de dorpen en steden zelf bepalen hoe deze doelstelling voor hun dorp of stad moet worden ingevuld (wat, hoe, waar). De dorpen moeten hiervoor wel afstemmen en tot overeenstemming komen met de omringende dorpen en steden. Voorkomen moet worden dat de oplossing van het ene dorp een probleem voor het andere dorp wordt. Ook stelt de Provincie technische kaders mbt de uitvoering.

– Wij willen dat het dorp of de stad zelf deze doelstelling ook uitvoert via een lokale energiecoöperatie. Organisatorische ondersteuning en eventuele financiële garanties worden door de Provincie geleverd. De Provincie zorgt er ook voor dat de benodigde ruimte via ruimtelijke ordening, gebiedsprocessen, ruilverkaveling, etc. beschikbaar komt. Hierbij stelt de Provincie overigens wel kaders zodat bescherming van kwetsbaar landschap en natuurwaarden in de afweging wordt meegenomen.

– Voor dorpen en steden die zelf niet tot een invulling kunnen komen maakt de Provincie of Gemeente een invulling.

Om de hoogte van de benodigde investeringen in te schatten hebben we een berekening gemaakt volgens het bovenstaande systeem voor een energie behoefte van 20 PetaJoule.