Plan
Ons plan voor Wonen en Werken is er op gericht om de Leefbaarheid in Stad, Wijk en Dorp te versterken. Omdat de Leefbaarheid in de Dorpen sterker met het buitengebied is verbonden heeft het provinciale beleid de meeste impact in Dorpen en hebben de gemeenten de meeste invloed in de grote Steden. De provincie heeft bestuurlijk invloed door haar regierol op economisch beleid en de Ruimtelijke Ordening.
Sociale knooppunten
De Leefbaarheid in de meeste Dorpen is sterk verbonden met de aanwezigheid van één of meer sociale knooppunten waar omheen zich het sociale contact tussen bewoners afspeelt. Of dit nu een school, een kroeg, een winkel, een dorpshuis, een actieve kerk, een bedrijf of een sportvereniging is maakt niet zoveel uit, er is een communicatiepunt. Het is ook vaak een knooppunt waar zich een bestuurlijk netwerk en gezamenlijke activiteiten om en door ontwikkelen. Zonder een dergelijk knooppunt is het verschil tussen een dorp en een nieuwbouwwijk bij de stad slechts de grotere afstand tot voorzieningen en werk. Leefbaarheid in een dorp is niet 1 op 1 gekoppeld aan een school maar een sociaal knooppunt is wel van groot belang.
Werk
De aanwezigheid van actieve bedrijven in een dorp is belangrijk voor de Leefbaarheid. Natuurlijk Fryslân wil dan ook de werkgelegenheid in de Dorpen stimuleren door meer ruimte te bieden aan ‘bedrijf aan huis’, horeca, toerisme, recreatie, voedselproductie en voedselverwerking. Dit sluit aan op ons plan voor Gezond Boeren en ons plan voor (wandel)Toerisme en Biodiversiteitsherstel. Een voorbeeld hiervan is het initiatief in de Lege Geaën om gebieds herontwikkeling op basis van Agro- en Wandeltoerisme te combineren met opgaven op gebied van het stoppen van Veenweide-oxidatie, het Biodiversiteitsherstel, de Klimaataanpassing, de Landbouwtransitie en de Leefbaarheid.
Daarnaast zal ons plan voor de Energietransitie op basis van lokale Energie coöperaties ook voor werk en inkomsten in de dorpen zorgen.
Dit sluit ook aan op ons plan voor de ontwikkelrichting van Industrie en Innovatie door meer ruimte te geven aan de activiteiten van ambachtslieden, andere kenniswerkers en dienstverleners.
Glasvezel
De provincie zit met betrekking tot de glasvezeluitrol naar de witte en grijze gebieden in Fryslân nu op poging 4. Natuurlijk Fryslân is ook nu niet overtuigd van het succes van de huidige aanpak en wil als alternatief nu direct al parallel een aanvraag indien bij de EU voor een ontheffing van het verbod op staatsteun. Hierdoor kan de provincie net als twee Duitse Landkreise (soort Duitse provincies) ook zelf de uitrol ter hand nemen, zodat dit als een soort back-up aanpak op de plank klaar ligt.
Woningbouw (in dorpen en buitengebied)
In veel dorpen leven wensen voor nieuwe (huur)woningen of vernieuwde (huur)woningen aangepast aan de uitdagingen van deze tijd. Het beleid en de werkwijze van de oude grote woningbouwcoöperaties sluit steeds vaker niet goed aan bij de behoeften van de dorpen. Hierdoor ontstaan initiatieven voor lokale woningbouwcoöperaties in dorpen zoals bijvoorbeeld de succesvolle Dorpscoöperatie in Jirnsum. Het blijkt echter dat vooral opstartfinanciering een groot probleem is omdat het niet aansluit bij de kredietverleningsmethodiek van reguliere banken. Voor de banken zijn de projecten te klein voor een individuele benadering en ze passen ook niet in een MKB-benadering. Natuurlijk Fryslân wil dat de provincie hier de rol van ondersteunende investeerder / financier op zich neemt zodat veel meer van deze initiatieven succesvol kunnen worden.
Voor nieuwe koopwoningen geldt ook dat Natuurlijk Fryslân initiatieven uit de Dorpen de ruimte wil geven. Het gaat hierbij vooral om kleinschalige initiatieven, aansluitend op de behoeften en vraag vanuit het dorp en de omgeving en niet om ruimbaan voor projectontwikkelaars.
De provincie kan hier via haar regierol op het gebied van Ruimtelijke Ordening sturend in optreden en ook specifieke initiatieven voor starterswoningen,tinyhouses, zorgwoningen, natuurwonen, ‘het wilde wonen’, etc. mogelijk maken.
Woningbouw (steden)
Voor de woningbouw in en om steden vind Natuurlijk Fryslân het belangrijk dat we dat doen op een manier die klaar is voor de toekomst. Dat betekent Energieneutrale, Circulaire woningbouw die de Biodiversiteit bevordert, binnen een stadsplanning die ook gericht is op Energieneutraliteit, Klimaatbestendig Waterbeheer en Gezonde Voeding
Landschapspijn
Om het wonen, werken en recreeren in dorpen aantrekkelijk te houden of te verbeteren moeten we wel de ‘Landschapspijn‘ oplossen. Het omliggende buitengebied hoort bij de dorpen en is belangrijk voor de leefbaarheid en vestigingsklimaat van nieuwe mensen en bedrijven. De afgelopen 30 jaar is echter een levend, toegankelijk, gevarieerd, kleurrijk agrarisch gebied verworden tot een kaal, doods, eenvormig, vlak, onaantrekkelijk, ontoegankelijk, groen biljartlaken. Onze plannen voor Gezond Boeren, Toerisme en Recreatie, Waterbeheer, Circulaire Economie en herstel van Biodiversiteit keren deze ontwikkeling om en laten het buitengebied weer aansluiten bij de behoeften van de samenleving en uitdagingen van onze tijd.
Daarnaast willen de ontstane scherpe scheiding tussen Dorp en Agrarische activiteiten verzachten door deze weer meer te vermengen, ook dit biedt beide weer nieuwe kansen. Zowel weer voor boerderijen binnen de dorpen als voor dorpstuinen buiten de dorpen. Dit kan door combinatie met onze plannen op gebied van Ruimtelijke Ordening en Gezond Boeren.
Dorps-leen
Als gevolg van onze plannen rond Gezond Boeren, Biodiversiteitsherstel, Energietransitie, Klimaataanpassing en Woningbouw verwachten we dat er meer grond, wegen, installaties, gebouwen en bedrijven in publieke handen zullen komen. Natuurlijk Fryslân wil deze eigendommen bijvoorkeur lokaal onderbrengen en laten beheren door stichtingen en coöperaties in de vorm van een soort ‘Dorps-leen’. Deze kunnen samenwerken met de lokale Woningbouw- en Energiecoöperaties. Gezamenlijk ontstaat hierdoor ook organisatorische massa en kunnen deze ook weer (lokale) professionele ondersteuning inhuren voor beheer en uitvoering. Natuurlijk Fryslân ziet hier ook veel mogelijkheden voor synergie met overnemen van beheer taken en eigendommen van de gemeentes. Bij overnemen van taken hoort natuurlijk ook overdracht van budget.
De provincie kan deze ontwikkelingen sturen en faciliteren door ook hier bij de financiering en organisatie te ondersteunen.
Bestuurskracht
De ervaring van de mensen van Natuurlijk Fryslân is dat er in de Dorpen en Wijken heel veel bestuurskracht zit onder de inwoners. Veel van deze mensen willen echter resultaat zien van hun inspanningen en niet jaren ronddolen in Gemeentelijke, Provinciale, Nederlandse en Europese regelgeving. Natuurlijk Fryslân verwacht op basis van ervaring dat wanneer de ontwikkelingen in Dorpen en Wijken meer massa krijgen, met meer ruimte en ondersteuning van de overheid, en daarmee met financiële middelen, de inwoners tot grote resultaten in staat zijn.
De verschillende ontwikkelingen in Fryslân zullen grote impact op de inwoners hebben, bijvoorbeeld de Energietransitie. Het is van groot belang dat iedereen mee kan doen, ook mensen met een smalle beurs of een moeilijk huis. Er is dus grote behoefte aan solidariteit en maatwerk. Natuurlijk Fryslân is er van overtuigd dat dit het beste binnen en door de Mienskip in de Dorpen en Wijken kan worden ingevuld. De mensen kennen elkaars mogelijkheden, krachten, behoeftes en zwaktes.
Natuurlijk Fryslân kiest dan ook nadrukkelijk voor lokale bestuurskracht.
Ruimtelijke Ordening
Veel van deze maatregelen kunnen mogelijk gemaakt worden via de bevoegdheid van de provincie op het gebied van Ruimtelijke Ordening. Dat betekent niet zozeer regels opheffen, maar regels aanpassen en er direct ook voor zorgen dat de regels aansluiten bij een Energieneutrale, Biodiverse, Klimaatbestendige, Innovatieve, Ondernemende en Leefbare toekomst.
De provincie is sturend op dit gebied en Natuurlijk Fryslân heeft daarom een duidelijk plan voor de Ruimtelijke Ordening in Fryslân.